Het belang van het juiste substraat
Een substraat is, met name in de glastuinbouw, een kunstmatige bodem voor plantengroei. Voordelen van een substraat boven grond zijn de controleerbaarheid van de toegevoerde voedingsstoffen en de gemakkelijke manier om het substraat te ontsmetten. Tuinbouwsubstraten worden veelal vervaardigd uit steenwol, dat bovendien volledig recycleerbaar is. De voedingsstoffen worden in vloeibare vorm aangeleverd, waartoe in de kas een installatie aanwezig is om de diverse voedingsbestanddelen in de juiste verhouding te mengen. De bestanddelen worden door de chemische- en kunstmestindustrie vervaardigd. Tegenwoordig worden ook kunststoffen, zoals polyurethaanschuim, als substraat gebruikt. Andere toegepaste materialen zijn turfvezel, veenmos (Sphagnum), kokosvezel en dergelijke.
Puimstenenkorrels en ander poreus steenachtig materiaal wordt eveneens als substraat gebruikt, vanwege de vermogen water vast te houden. In droge, vulkanische gebieden, zoals de Canarische Eilanden, wordt puimsteen gebruikt in volle grondculturen om in de nachtelijke uren het dan aanwezige vocht op te nemen, dat de planten tijdens de dag kunnen gebruiken. De term wordt in tuinbouw middens ook gebruikt voor de op maat voor gemengde potgrond die aangeleverd wordt voor hun teelt. Hiermee worden trays of potten gevuld ten behoeve van de opkweek van hun planten. Op die manier heeft de teler ook een goede controle over de samenstelling van zijn teeltbodem.
Functie van substraat
Substraat is dus een verzamelnaam voor grondsoorten als aarde, cocos, zand, klei etc. kort gezegd is substraat dat gene waar jij jouw planten in zet. Maar wat is nou de functie van substraat en hoe kies je de juiste soort ? Substraat heeft als primaire functie om uw planten een plek te geven om zich te fixeren of vast te zetten. Daarnaast heeft het nog een groot aantal functies waarbij de drie belangrijkste het bieden van zuurstof, het bieden van water en het bieden van voedingstoffen aan de plant.
Het klinkt misschien vreemd maar zuurstof is hier de belangrijkste omdat planten zonder zuurstof geen water of voedingstoffen opnemen. In het wortelpack wordt zuurstof continu uitgewisseld met CO². Het substraat moet dus luchtig genoeg zijn om de CO² te laten ontsnappen en zuurstof door te laten. Zuurstof is een belangrijke bouwstof als het gaat om de ontwikkeling van de plant wortels. Wanneer er omstandigheden zijn waardoor zuurstof niet kan worden opgenomen, dan verlamt dit de metabolische en respiratoire activiteiten wat vitale processen in de plant kunnen beïnvloeden.
Basis kenmerken
Een goed substraat voldoet aan een aantal basiskenmerken voor een goede zuurstofuitwisseling en de hoeveelheid water die het substraat vast kan houden wat belangrijk is om de voedingstoffen bij de plant te krijgen en om de wortels te laten “ademen”. Als een substraat te compact is of de neiging heeft te veel water vast te houden bestaat er een grote kans op wortel rot wat de plant ontwikkeling niet ten goede komt.
Aan de andere kant als het substraat te snel droogt verdampt het water te snel en zaal de plant dus te weinig water opnemen voor een goede ontwikkeling. Een goed substraat zou ongeveer 3 tot 4 dagen genoeg water vast moeten houden om de plant de gelegenheid te geven het water ook op te nemen. Het behouden van nat/droog periodes is voor de plant van essentieel belang. Daar planten ook transpireren kan het te vroeg water geven de transpiratie van de plant beïnvloeden.
Verder is weten met welk substraat je werkt/gaat werken belangrijk omdat de voeding voor de plant hierop wordt aangepast. Substraten bestaan in verschillende soorten, afhankelijk van de gewenste eigenschappen. Bij fysisch onderzoek van een substraat wordt de hoeveelheid vocht in het substraat (%), de bulkdichtheid (gewicht/kubieke meter), de inkrimping en de poriën grootte bepaald; verder worden o.m. de volumefractie lucht (%) en de volumefractie water (%) van de organische stof bepaald